Overlijden

Is een dierbare overleden, dan moet je ruimte laten om te rouwen. Maar in de periode na het overlijden moet je ook heel wat regelen, waaronder ook de erfenis.

Rouwen

Rouwen is een manier om het verdriet van een verlies te doorstaan en te verwerken.  Dit vraagt erg veel tijd, maar het is niet iets wat je zomaar ondergaat. Je moet intensief en bewust bezig zijn met je gevoelens en je hebt ondersteuning nodig van mensen in je omgeving die onbevooroordeeld kunnen luisteren.

Hoe het verlies wordt ervaren en hoe men erop reageert, verschilt van persoon tot persoon en wordt in sterke mate bepaald door de relatie die men had met de overledene.

Het verlies van een partner is ook een stukje verlies van zichzelf. In een relatie heb je veel geïnvesteerd, ben je gegroeid naar intimiteit en eenheid. Je hebt een heleboel gedeelde ervaringen en gevoelens en je hebt heel wat uit elkaar geleerd. Als die partner wegvalt, ervaar je een diepe leegte.

Het verlies van een kind is voor ouders misschien wel de moeilijkste ervaring om te verwerken. Zowel de vader als de moeder worden getroffen door hetzelfde verlies op hetzelfde moment. Ouders die hun gevoelens goed met elkaar kunnen delen, zullen steun vinden om samen overeind te blijven. Een zeer nauwe band maakt hen echter ook kwetsbaar voor elkaars gevoelens: naast het eigen verdriet, voelt men permanent het verdriet van de ander. Dit kan tijdelijk zo zwaar te dragen zijn dat men de neiging heeft elkaar te ontlopen en te vermijden.

De meeste personen doorlopen in hun rouwverwerking een aantal gelijkaardige fasen.

  1. Vlak na iemand sterft, dringt het verlies vaak niet bij je door. Je eerste reactie is vaak ongeloof. Je pijn is op dat moment te groot om te dragen, zodat je geen intense gevoelens ervaart.  Vaak moet je in deze periode ook heel wat administratief regelen.
  2. Wanneer je de werkelijkheid onder ogen ziet, word je pas echt door verdriet overstelpt. Intense gevoelens van verdriet, maar ook angst, onmacht, pijn, schuld en woede komen naar boven.  Hevige reacties komen aan de oppervlakte. In het begin voelt het aan alsof je het verdriet nooit te boven zult komen.
  3. Als je je emoties voldoende hebt geuit en je een manier gevonden hebt om om te gaan met de pijn, komt een periode van loslaten. Je leert je aanpassen aan een leven zonder de overledene.
  4. In een vierde rouwfase probeer je een nieuw leven te zoeken en op te bouwen. Emotioneel krijgt de overledene een andere plaats in je leven en onstaat een andere band met hem of haar.

Hulp bij rouwen

Rouwen bij kinderen

Volwassenen willen kinderen graag afschermen voor lijden en verdriet, zodat ze een zorgeloos leven kunnen hebben. Maar wanneer ze geconfronteerd worden met ziekte en overlijden van een persoon uit de omgeving, is het niet goed hier over te zwijgen of het te verbloemen. Een kind maakt dezelfde rouwfasen en gevoelens mee als volwassenen. Ze rouwen net zozeer als volwassenen, hoewel het proces wel wat op een andere manier verloopt.

Bij kinderen komt het verlies in een periode wanneer ze nog in volle ontwikkeling zijn. Ze denken nog niet zoals volwassenen. Het is belangrijk hen eerlijk te vertellen wat er gebeurd is en wat de dood is. Anders bestaat de kans dat ze zich allerlei onjuiste voorstellingen maken of zich uitgesloten voelen.

Waar bij volwassenen de eerste rouwreacties beginnen onmiddellijk na het overlijden, begint dit bij kinderen soms enkele weken of maanden na de dood. Ze schuiven het rouwen voor zich uit en vertonen weinig verandering in hun gedrag. Pas later breken hun verdriet en tranen door. Kinderen zijn niet in staat de pijn voortdurend te verdragen. Daarom wisselen ze verdrietige momenten af met blije momenten en kunnen ze na het drogen van hun tranen plotseling gaan spelen. Het spel is ook een manier om met het verdriet om te gaan, het is een manier om hun emoties in te uiten.

Achter de Regenboog is er voor kinderen en jongeren die een dierbare verloren hebben.

Rouwverlof

Een werknemer heeft recht op 10 dagen rouwverlof bij overlijden van:

De werknemer heeft ook recht op volgend rouwverlof:

Voor alle vormen van rouwverlof is voorzien dat er kan worden afgeweken van de periode waarin de dagen moeten worden opgenomen, op vraag van de werknemer en met akkoord van de werkgever.

Wat je allemaal moet regelen

Na een overlijden zijn er heel wat administratieve en praktische zaken die moeten geregeld worden. Meteen na het overlijden moet een arts het overlijden vaststellen en een overlijdensattest opmaken. Het is belangrijk een begrafenisondernemer te contacteren.  Hij regelt al de formaliteiten van een begrafenis en hij doet meestal ook de aangifte bij de burgerlijke stand. De ambtenaar stelt een overlijdensakte op en maakt er een aantal uittreksels van. Die heb je nodig om af te geven bij een aantal instanties: de werkgever, het sociaal verzekeringsfonds (voor zelfstandigen) of de instelling die een uitkering toekende, het ziekenfonds, de bank, de verzekeringsmaatschappij en de directie voor inschrijving van voertuigen indien de overledene een auto had.

Bij je ziekenfonds kun je terecht met vragen over de formaliteiten bij overlijden. Het ziekenfonds geeft een tegemoetkoming in de kosten van een begrafenis.

De dienst pensioenen wordt automatisch op de hoogte gesteld door de gemeente. Dit is niet geval indien de overledene bij de openbare sector werkte: dan moet je contact opnemen met de personeelsdienst.

Als de overledene een woning huurde, dan wordt het huurcontract automatisch overgedragen op de erfgenamen. Ze kunnen de huur opzeggen onder de normale voorwaarden die vermeld zijn in het huurcontract.

Je moet de bank waar de overledene zijn rekeningen had op de hoogte brengen. De bank zal de rekeningen én de rekeningen op naam van de echtgeno(o)t(e) blokkeren. In deze periode kunnen echtgenoten en wettelijk samenwonenden van de helft van het bedrag van de rekening gebruik maken, met een maximum van 5.000 euro. Om terug van de tegoeden gebruik te kunnen maken, heb je een attest van erfopvolging nodig, dat uitgereikt wordt door het registratiekantoor. Als er een huwelijkscontract werd afgesloten, een testament opgemaakt of indien er onbekwame erfgenamen zijn, dan is een akte van de notaris nodig.

Je vindt ook alle stappen die je moet nemen na een overlijden in deze brochure: Wat te doen wanneer een naaste overlijdt?.

Een notaris kan je helpen met een aantal zaken.

Een notaris vind je op www.notaris.be.

Ben je weduwe of weduwnaar (enkel indien je gehuwd bent), minstens 45 jaar oud en heb je zelf geen beroeps- of vervangingsinkomensten, dan kun je een overlevingspensioen aanvragen.  De aanvraag van een overlevingspensioen dien je in bij het gemeentebestuur. Info over de regelgeving vind je bij de Federale Pensioendienst.

Een kind waarvan één van de ouders overleden is, geeft recht op een verhoogde kinderbijslag. De kinderbijslagkas wordt daartoe op de hoogte gebracht door de gemeente. Met vragen over de wezentoeslag, kun je terecht bij Famifed.

De website Wat na een verkeersongeval van de organisatie Rondpunt geeft informatie over de praktische zaken en opvangmogelijkheden na een verkeersongeval.

Erfrecht

Op een erfenis moet je belastingen, de successierechten, betalen. Ze worden berekend op wat vermeld staat in de ‘aangifte van nalatenschap’: een inventaris van alle bezittingen en schulden van de overleden persoon. Voor het opmaken ervan doe je in complexe situaties best beroep op een notaris. Informatie over erven vind je op de website van het notariaat, over successierechten kan het Agentschap Vlaamse Belastingdienst je informeren.

Opgelet: in 2018 wordt het erfrecht hervormd. Wat dat nu al impliceert, of wat er verandert, lees je in deze brochure of in deze infofiche (korter) van notaris.be.

Gehuwden

De erfenis van een overleden echtgenoot bestaat uit zijn of haar persoonlijke goederen en de helft van de gemeenschappelijke goederen. De omvang van de erfenis zal dus afhangen van het type van het gekozen huwelijkscontract. De echtgenoot moet geen successierechten betalen op de gezinswoning.

Alleenstaanden

De kinderen van een alleenstaande erven zijn volledige bezittingen. Wanneer een alleenstaande geen kinderen heeft, dan gaat ¼ van zijn bezittingen naar elk van de ouders en het overige deel wordt verdeeld onder de broers en zussen.

Wettelijk samenwonenden

Wettelijk samenwonenden krijgen het vruchtgebruik op de gezinswoning en de inboedel. Om eigen goederen van de overleden partner te erven, moet een testament opgesteld worden die de langstlevende partner bevoordeelt. Op het vlak van de successierechten genieten wettelijk samenwonenden dezelfde voordelen als gehuwden: ze moeten geen successierechten betalen op de gezinswoning en genieten van hetzelfde tarief.

Feitelijk samenwonenden

Feitelijk samenwonenden erven in principe niets van elkaar, tenzij het in een testament werd vastgelegd.  Het testament moet wel rekening houden met het wettelijk voorbehouden erfdeel van de kinderen van (één van) de partners. Feitelijk samenwonenden moeten geen successierechten betalen op de gezinswoning indien ze 3 jaar ononderbroken samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding hebben en genieten voor de overige goederen van hetzelfde tarief als gehuwden indien ze gedurende 1 jaar aan deze voorwaarden voldoen.

Testament

Met een testament kun je afwijken van een aantal bestaande regels van het erfrecht. Van een aantal principes mag je echter niet afwijken. Zo kun je bijvoorbeeld het recht op vruchtgebruik van de eigendom en de inboedel de langstlevende echtgenoot niet ontzeggen. Je kan ook je kinderen niet onterven, alleen kun je aan het ene kind meer geven dan aan de andere of een deel van de erfenis aan een derde overlaten. Dit met een maximum van 1/2 bij één kind, 1/3 bij twee kinderen en 1/4 bij 3 of meer kinderen.
Een testament kun je door de notaris laten opstellen of eigenhandig schrijven, dateren en ondertekenen.

Een erfenis aanvaarden of niet aanvaarden?

Een erfenis komt niet altijd in het voordeel van de erfgenamen uit. Soms heeft de overledene zoveel schulden, dat er geen positief saldo meer overblijft. Als je zeker bent dat de schulden groter zijn dan de waarde van de bezittingen, dan kun je de erfenis verwerpen.  Als je dat niet zeker bent, dan kun je de erfenis aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving. Met deze voorwaarde zul je nooit meer moeten betalen dan hetgeen je erft. Een erfenis verwerpen of aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving doe je bij de familierechtbank van de woonplaats van de overledene.

Over

De Gids voor Gezinnen is een initiatief van het Kenniscentrum Gezinswetenschappen van hogeschool Odisee. De ondersteuning van gezinnen en hoe we die kunnen verbeteren, staat centraal in al onze projecten. Met de Gids voor Gezinnen bereiken we een breed publiek met begrijpelijke informatie over diensten, rechten en plichten, en wetgeving over en voor gezinnen.

Contact

Kenniscentrum Gezinswetenschappen
Huart Hamoirlaan 136, 1030 Brussel
02/240.68.40

kcgezinswetenschappen@odisee.be kcgezinswetenschappen.odisee.be www.odisee.be

© 2024 Gids voor Gezinnen